BAŞKA BİR PENCEREDEN FASYAL SİSTEM: KELEBEK ETKİSİ

Kendimizi anlamaya, çevremizde olan bitenleri anlamlandırmaya çalışıp merak ederken aslında vücudumuzda görünenin altında neler olduğunu ne kadar merak ediyoruz? Vücudumuzun içi kitaplardaki ya da atlaslardaki görseller gibi mi? Peki o görsellerde gördüğümüz fasya diye adlandıran belki de önden baktığımızda arkayı görebileceğimiz soğan zarı gibi olan yapı nedir ve ne gibi bir görevi vardır? (7)

Latince ‘paket’ anlamına gelen fasya; vücudumuzu gergin bir ağ gibi saran, kasların arasında kalan, kas kılıflarını oluşturan, daha derindeki sinir, damar gibi yapıların tamamını içeren bir yapıdır. (1,2) Yani aslında vücudumuzdaki tüm yapılar birbirine bağlıdır. Sol kolumuzla sol omzumuzu düşündüğümüzde ikisi de aynı tarafta olduğu için aralarında bir bağ kurabiliriz ama sol kolumuzla sağ bacağımızı düşündüğümüzde aynı tarafta olmadıkları için bir bağlantı kuramayabiliriz. İşte fasyal sistem tam olarak bunu sağlamaktadır. (6)

Fasyal sistemi kelebek etkisi olarak düşünebiliriz. Kelebek etkisi, matematikçi ve meteorolog Edward Lorenz tarafından bulunan bir teoridir. ‘’Edward Lorenz bir gün hava durumu ile ilgili sayısal verileri bilgisayar programına girmiş ve kahve almak için ofisinden ayrılmış. Geri döndüğünde bilgisayar programının bir sayısal veriyi başka bir sayısal veriye yuvarladığını görmüş. Sonuca baktığında ise çok küçük bir değişikliğin hava koşullarını büyük ölçüde değiştirdiğini fark etmiş. Bu beklemediği sonuç Lorenz’i güçlü bir kavrayışa götürmüş: ‘Küçük değişikliklerin büyük sonuçları olabilir.’ Daha sonra Lorenz’ in kelebeğin kanat çırpışının nihayetinde bir kasırgaya neden olabileceğini ifade etmesiyle fikir ‘Kelebek Etkisi’ olarak bilinmeye başlanmış.‘’ (4)

Kelebek etkisini vücudumuzla bağdaştıracak olursak fasyal sistem aklımıza gelmektedir. Baktığımızda vücudumuzdaki fasyal bağlantılarda olabilecek herhangi bir kopukluk ya da hasar vücudumuzda tahmin edemeyeceğimiz bölgelerin etkilenmesine sebep olmaktadır. Örneğin; kronik bel ağrısından şikâyetçi olan bir kişide o bölgedeki fasyada iltihaplanma olabileceği ve fasyal dokunun kalınlaştığı gözlenmiştir. Bu noktada bel bölgesindeki farklı fasya katmanlarının kaynamasından ve o bölgede sinirlerin olmasından dolayı oluşan mekanik dengesizlik ağrının daha fazla artmasına sebep olur ve bu durum sadece o bölgede kalmaz bütün duruşumuzu, yürüyüşümüzü etkiler. (5)

Çene ekleminden topuğumuza kadar vücudumuzdaki tüm yapılar fasya ile sarılmaktadır. Fasyalar üç boyutlu metabolik ve mekanik bir matriks (hücreler arasında bulunan madde) oluşturarak damar, sinir, beyin zarları, organ, kemik ve kasları çevreleyip bunların içinden geçerek bu yapılarla etkileşime girer ve fasya, insanın sağlığını etkileyebilen bir organa dönüşür. (1,3)

Hareketlerin üretimi, kontrolü ve koordinasyonu ile fizyolojik sürecin yönlendirilmesi fasyanın birikmesi, toplanması ile gerçekleşir. Bu olay aynı zamanda enerjiyi absorbe ederek organ ve kasları şoklara, ani basınç değişikliklerine karşı korumaktadır. Herhangi bir baskı ya da stres altında yapısını koruyarak organların, kasların ve kas liflerinin birbiri üzerinde kaymasını ve hareketlerin koordinasyonlu olmasını sağlamaktadır. (1)

Vücudumuzun bütünlüğünü oluşturan fasyalar bir sürekliliğe sahiptirler. Fasyaların sürekliliğini kinetik zincirler oluşturmaktadır. Kinetik zincirler koordinasyon ve uyum sağlama, yük dağıtma, iletim özelliklerine sahiptirler ve bu kinetik zincirler üzerinden iletişim kurulması sayesinde insan vücudu fonksiyonel bir birim haline gelmektedir. (1)

KAYNAKÇA

1. Acarkan T. , & Nazlikul H. (2017). Fascia functions, functional tasks and neural therapy approach. Journal of Complementary Medicine, Regulation and Neural Therapy; 11 (3): 9-15.

2. Özsu İ. , & Kurt C. (2018). Myofasyal Antrenman Yaklaşımı, Ulusal Spor Egzersiz & Antreman Bilim Dergisi; 4 (4): 131–139.

3. Türkçe Bilgi. (t.y.), https://www.turkcebilgi.com/matrix

4. Dizikes P. (22 Şubat 2011). When the Butterfly Effect Took Flight, https://www.technologyreview.com/2011/02/22/196987/when-the-butterfly-effect-took-flight/

5. Bordoni B. , & Zanier E. (2014). Clinical and symptomatological reflections: the fascial system; 7: 401–411

6. (13 Şubat 2018). The Wonderful World of Fascia, https://www.fithealthcare.com.au/wonderful-world-fascia/

7. Yıldırım, E. (13 Aralık 2020). Sağlıklı Yaşama Giden Yol: Fasya Ağı, https://www.typelish.com/b/saglikli-yasama-giden-yol-fasya-agi-100567